Το Άγιο Ροδάριο ως σχολή θεωρήσεως

Μετά από τη Θυσία της Θείας Λειτουργίας, το Ροδάριο είναι μία από τις ωραιότερες και αποτελεσματικότερες προσευχές, υπό τον όρο όμως να την κατανοεί κανείς καλά, και να την κάμει αληθινά βίωμά του. Συμβαίνει συχνά, το Ροδάριο να γίνεται προσευχή μηχανική, κατά την οποία το πνεύμα αφαιρείται, λόγω του ότι δεν είναι αρκετά συγκεντρωμένο στα θεία πράγματα. Συμβαίνει επίσης κάποτε, να λέγεται το Ροδάριο βιαστικά, άψυχα, ζητώντας πρόσκαιρα αγαθά, χωρίς να βλέπουμε αρκετά τη σχέση τους με τα πνευματικά αγαθά, με τον εξαγιασμό και τη Σωτηρία. Τότε, ακούγοντας το Ροδάριο ν’ απαγγέλλεται κατ’ αυτόν τον μηχανικό κι απρόσεκτο τρόπο, διερωτάται κανείς: «Τι απομένει μέσα σ’ αυτή την τόσο κακοκαμωμένη προσευχή, από τη διδαχή που περιλαμβάνεται μέσα στις μεγάλες και πολυάριθμες εγκυκλίους των Παπών περί του Ροδαρίου;». Μπορεί κάποιος, βέβαια, να κάνει μία καλή προσευχή, σκεπτόμενος κάπως συγκεκριμένα την καλοσύνη του Θεού και τη ζητούμενη χάρη· αλλά για ν’ αποδώσει κανείς στο Ροδάριο την ψυχή και τη ζωή του, πρέπει να θυμάται ότι δεν είναι παρά ένα από τα τρία τμήματα του πλήρους Ροδαρίου, κι ότι πρέπει να συνοδεύεται από την πνευματική μελέτη -που είναι εύκολη άλλωστε- των Χαροποιών, Θλιβερών, και Ενδόξων Μυστηρίων, τα οποία μας θυμίζουν όλη τη Ζωή του Κυρίου μας, τη Ζωή της Αγίας Του Μητέρας, και την ανύψωσή τους στον Ουρανό.

Τα τρία μεγάλα Μυστήρια της Σωτηρίας.

Τα δεκαπέντε Μυστήρια του Ροδαρίου, έτσι καθώς είναι χωρισμένα σε τρεις ομάδες, δεν είναι παρά οι διαφορετικές όψεις των τριών μεγάλων Μυστηρίων της Σωτηρίας: Του Μυστηρίου της Ενσαρκώσεως, του Μυστηρίου της Λυτρώσεως και του Μυστηρίου της Αναστάσεως και της Αιωνίου Ζωής.

Όλο το «Πιστεύω», δηλαδή, περνά μπροστά απ’ τα μάτια μας, όχι με αφηρημένο τρόπο, μέσω δογματικών τύπων, αλλά με τρόπο συγκεκριμένο, μέσω της Ζωής του Χριστού, ο Οποίος κατέρχεται προς εμάς και ανέρχεται προς τον Πατέρα, για να μας οδηγήσει σ’ Αυτόν. Είναι όλο το Χριστιανικό Δόγμα, μέσα στην έξαρση και στη λαμπρότητά του, για να μπορούμε καθημερινά, μ’ αυτόν τον τρόπο, να το εμβαθύνουμε, να το γευόμαστε, και να τρέφουμε την ψυχή μας.

Έτσι, το Ροδάριο είναι μία μεγάλη σχολή θεωρήσεως, διότι σιγά-σιγά μας ανυψώνει πάνω από την προφορική υψηλόφωνη προσευχή και τον κριτικό η συλλογιστικό στοχασμό. Οι αρχαίοι Θεολόγοι παρομοίαζαν την κίνηση της πνευματικής αυτής μελέτης, με τη σπειροειδή κίνηση που διαγράφουν ορισμένα πτηνά, όπως το χελιδόνι, για να πετάξουν πολύ ψηλά. Αυτή η σπειροειδής κίνηση θυμίζει επίσης έναν δρόμο που ελίσσεται, για να γίνει το δίχως κόπο ανέβασμα σ’ ένα βουνό: Τα Χαροποιά Μυστήρια της νηπιότητος του Σωτήρος οδηγούν στο Πάθος Του· και το Πάθος Του οδηγεί στον Ουρανό.

Επομένως, το Ροδάριο -αν κάποιος το κατανοήσει καλά- είναι μία προσευχή μεγάλης ανατάσεως, η οποία ανατοποθετεί όλο το Δόγμα μπροστά στα μάτια μας, κατά τρόπο προσιτό σε όλους.

Το Ροδάριο είναι επίσης μία πολύ πρακτική προσευχή, διότι μας θυμίζει όλη την ηθική κι όλη τη Χριστιανική Διδασκαλία, θεωρημένες από ψηλά, μέσω της μιμήσεως του Λυτρωτού Ιησού και της πρεσβείας της Θεοτόκου, που είναι τα μεγάλα μας πρότυπα. Τα Μυστήρια αυτά, οφείλουν πράγματι ν’ αναπαραχθούν μέσα στη ζωή μας κατά τον βαθμό που η Θεία Πρόνοια ορίζει για τον καθένα μας. Κάθε Μυστήριο μας θυμίζει μία αρετή· προπαντός την ταπεινότητα, την εμπιστοσύνη, την υπομονή και την αγάπη. Μπορεί, μάλιστα, να πει κανείς ότι υπάρχουν τρεις στιγμές κατά το ταξίδι μας προς τον Θεό: Πρώτα διαβλέπει κανείς τον τελικό σκοπό, εξ ου και η επιθυμία της Σωτηρίας και η χαρά που συνοδεύει την επιθυμία αυτή. Αυτό μας θυμίζουν τα Χαροποιά Μυστήρια, η Καλή Αγγελία της Ενσαρκώσεως του Υιού του Θεού, που μας ανοίγει την οδό της Σωτηρίας. Έπειτα, θα πρέπει κανείς να λάβει τα επίπονα -συνήθως- μέσα για την απελευθέρωση από την αμαρτία και την κατάκτηση του Ουρανού. Κι αυτό μας το επαναλαμβάνουν τα Θλιβερά Μυστήρια. Τέλος, αναπαύεται κανείς στον τελικό σκοπό που κατάκτησε, στην Αιώνια Ζωή, της οποίας η επίγειος ζωή πρέπει να είναι το προοίμιο. Ό,τι δηλαδή τα Ένδοξα Μυστήρια μας κάνουν να προβλέπουμε. Έτσι, το Ροδάριο είναι πολύ πρακτικό, διότι έρχεται να μας αποσπάσει από τις πολύ ανθρώπινες χαρές μας -τις επικίνδυνες καμμιά φορά- για να μας κάνει να σκεφτούμε τις πολύ ανώτερες χαρές του Ερχομού του Σωτήρος. Έρχεται, επίσης, να μας πάρει μέσα από τους πόνους και τα βάσανά μας -τα παράλογα καμμιά φορά, που μας τσακίζουν και που δεν τα υποφέρουμε όπως πρέπει- για να μας θυμίσει ότι ο Ιησούς υπέφερε πολύ περισσότερο από εμάς, ένεκεν της αγάπης Του προς εμάς, και για να μάθουμε να Τον ακολουθούμε σηκώνοντας τον σταυρό που η Θεία Πρόνοια διάλεξε για τον εξαγνισμό μας. Τέλος, το Ροδάριο έρχεται να μας πάρει μέσα από τις πολύ γήινες επιθυμίες μας, για να μας κάνει να σκεφθούμε τον πραγματικό σκοπό της Χριστιανικής Ελπίδας, την Αιώνια Ζωή, και τις απαιτούμενες χάρες για να φθάσει κανείς εκεί, μέσω της εκπληρώσεως των μεγάλων Εντολών της αγάπης προς τον Θεό και τον πλησίον. Έτσι, το Ροδάριο, όταν κάποιος το κατανοεί καλά, είναι όχι μόνο μία προσευχή επικλήσεως, αλλά μία προσευχή λατρείας του Μυστηρίου της Ενσαρκώσεως, μία προσευχή εξιλεώσεως κι επανορθώσεως, εις ανάμνησιν του Πάθους του Σωτήρος, μία προσευχή ευχαριστίας ενώπιον των Ενδόξων Μυστηρίων τα οποία μας θυμίζει αδιάκοπα η είσοδος των εκλεκτών στον Ουρανό.

Το Ροδάριο και η προσευχή θεωρήσεως

Μ’ έναν ακόμα απλούστερο κι ανώτερο τρόπο αρμόζει ν’ απαγγέλλουμε το Ροδάριο, βλέποντας με τα μάτια της πίστεως τον Ιησού Χριστό, τον πάντοτε Ζώντα, ο Οποίος δεν παύει να μεσολαβεί για μας, και ο Οποίος επιδρά πάντοτε επάνω μας, είτε υπό τη μορφή της παιδικής Του Ζωής, είτε της πονεμένης Του Ζωής, είτε της ενδόξου Του Ζωής. Έρχεται πραγματικά προς εμάς, για να μας αφομοιώσει μαζί Του.

Ας σταματήσουμε το βλέμμα του πνεύματός μας επάνω στο Βλέμμα του Κυρίου μας, που μας κοιτάζει. Το Βλέμμα Του είναι όχι μόνο γεμάτο Σοφία και Καλοσύνη, αλλά είναι το Βλέμμα του Θεού του Ιδίου, που εξαγνίζει, που ειρηνεύει, που εξαγιάζει. Είναι το Βλέμμα του Κριτού μας· αλλά, ακόμα περισσότερο, είναι το Βλέμμα του Σωτήρος μας, του καλύτερου Φίλου μας, του πραγματικού Νυμφίου της ψυχής μας. Το Ροδάριο, λέγοντάς το κατ’ αυτόν τον τρόπο, μέσα στη μόνωση και στη σιωπή, μετατρέπεται σε μία καρποφόρο συνομιλία με τον Ιησού, τον πάντοτε Ζωντανό, για να μας ζωογονήσει και να μας ελκύσει προς Αυτόν. Και είναι επίσης μία συνομιλία με την Παρθένο Μαρία, η Οποία μας οδηγεί σε μεγαλύτερη οικειότητα με τον Υιό Της.

Βλέπει κανείς στη ζωή των Αγίων, αρκετά συχνά, ότι ο Ιησούς αναπαράγει μέσα τους κατά κάποιον τρόπο, πρώτα την παιδική Του Ζωή, έπειτα την κρυφή Του Ζωή, έπειτα την αποστολική Του Ζωή, και τέλος τη μαρτυρική Του Ζωή, προτού τους κάμει να συμμετάσχουν στην ένδοξη Ζωή Του. Έτσι έρχεται και προς εμάς ο Ιησούς, δια του Ροδαρίου· και η προσευχή αυτή, όταν λέγεται καλά, μετατρέπεται τοιουτοτρόπως, σιγά-σιγά, σε μία ενδόμυχη και τρυφερή συνομιλία με τον Ιησού και τη Μαρία. Έτσι, μπορούμε να καταλάβουμε πως οι Άγιοι βρήκαν στο Ροδάριο μία σχολή θεωρήσεως.

Μερικοί αντιτάσσουν ότι δεν μπορεί κανείς να σκέπτεται τα λόγια της προσευχής και συγχρόνως να θεωρεί τα Μυστήρια. Σ’ αυτό, έχει δοθεί συχνά ως απάντηση, ότι δεν είναι ανάγκη να σκέπτεται κανείς τα λόγια του «Χαίρε Μαρία» όταν μελετά η στοχάζεται πνευματικώς το ένα η το άλλο Μυστήριο. Τα λόγια αυτά ηχούν σαν ένας σοβαρός και γλυκύς μελωδικός σκοπός που μας απομονώνει από τους θορύβους του κόσμου, ενώ στα δάχτυλά μας γλιστρούν μία-μία οι χάντρες του Ροδαρίου, που μας δείχνουν σε ποιά δεκάδα βρισκόμαστε. Έτσι, η φαντασία είναι απασχολημένη, ενώ η νόηση και η βούληση είναι ενωμένες με τον Θεό.

Άλλοι, λέγουν ότι η μονότονη μορφή του Ροδαρίου προκαλεί την τριβή της συνήθειας. Αυτή η αντίρρηση που αφορά το κακώς καμωμένο Ροδάριο, δεν αφορά το Ροδάριο που μας εξοικειώνει με τα Μυστήρια της Σωτηρίας και μας υπενθυμίζει μέσα στις χαρές, στις θλίψεις και στις ελπίδες μας, πως τα Μυστήρια αυτά οφείλουν ν’ αναπαραχθούν μέσα μας. Κάθε προσευχή μπορεί να καταλήξει σε τριβή, σε ρουτίνα, ακόμη και το τυπικό της Λειτουργίας, ακόμα και το Προοίμιο του Ευαγγελίου του Αγίου Ιωάννου. Αυτό όμως δεν προέρχεται από το γεγονός ότι οι μεγάλες αυτές προσευχές είναι ατελείς, αλλά από το ότι εμείς δεν τις λέμε όπως πρέπει, δηλαδή με πίστη, μ’ εμπιστοσύνη και με αγάπη.

Η καταγωγή του Ροδαρίου

Για να καταλάβουμε καλύτερα το Ροδάριο, πρέπει να θυμηθούμε επίσης πως το συνέλαβε και το θέσπισε ο Άγιος Δομήνικος, τον οποίο φώτισε κι ενέπνευσε απ’ ευθείας η Αγιωτάτη Παρθένος Μαρία. Ο Άγιος Δομήνικος θέσπισε την ευλάβεια αυτή του Ροδαρίου, σε μία εποχή όπου ο νότος της Γαλλίας καταστρεφόταν από την αίρεση των Αλβιγηνών. Οι Αλβιγηνοί, εμποτισμένοι από τις πλάνες των Μανιχαίων, ηρνούντο την άπειρη Καλοσύνη και Παντοδυναμία του Θεού, παραδεχόμενοι και βεβαιούντες μία αρχή, του συχνά νικηφόρου «κακού». Έτσι, επιτίθεντο όχι μόνο στη Χριστιανική ηθική, αλλά και στο Δόγμα, στα μεγάλα Μυστήρια της Σωτηρίας, της λυτρωτικής Ενσαρκώσεως, της καθόδου του Αγίου Πνεύματος, της Αιώνιας Ζωής στην οποία όλοι έχουμε κληθεί. Τότε ακριβώς, η Παναγία δίδαξε στον Άγιο Δομήνικο έναν άγνωστο μέχρι τότε τρόπο κηρύγματος, βεβαιώνοντάς τον ότι μελλοντικώς θα ήταν ένα από τα ισχυρότερα όπλα εναντίον της πλάνης και των δεινών. Όπλο πολύ ταπεινό, που προκαλεί το μειδίαμα του απίστου, διότι δεν καταλαβαίνει τα Μυστήρια του Θεού. Μέ την έμπνευση αυτή, ο Άγιος Δομήνικος πήγαινε στα διάφορα αιρετικά χωριά, συνήθιζε τον λαό, και κήρυττε τα Μυστήρια της Σωτηρίας, τα Μυστήρια της Ενσαρκώσεως, της Λυτρώσεως, της Αιωνίου Ζωής. Σύμφωνα με ο,τι του είχε εμπνεύσει η Παναγία, μιλούσε ξεχωριστά για τα διάφορα Χαροποιά, Θλιβερά και Ένδοξα Μυστήρια. Κήρυττε λίγα λεπτά για το καθένα από αυτά τα 15 Μυστήρια, και μετά το κήρυγμα του καθενός, έβαζε τους ακροατές του να πουν μία δεκάδα του Ροδαρίου, όπως γίνεται και σήμερα, που παρεμβάλλονται και άσματα. Τότε, αυτό που ο λόγος του ιεροκήρυκα δεν κατόρθωνε να κάμει παραδεκτό, η γλυκειά προσευχή του «Χαίρε Μαρία» το έκανε νοητό στο βάθος των καρδιών. Αυτό το είδος κηρύγματος, έγινε έκτοτε ένα από τα πιο καρποφόρα. Στη Γαλλία, αυτή η μορφή προσευχής κηρύχθηκε με μεγάλο ζήλο από τον μακάριο Alain de la Roche στη Βρετάνη, και εν συνεχεία από τον μακάριο Grignon de Montfort.

Εάν η ζωή μας γεμίσει απ’ αυτή την προσευχή, τότε οι χαρές, οι λύπες και οι ελπίδες μας θα εξαγνισθούν, θα ανυψωθούν, θα γίνουν πιο υπερφυσικές. Θεωρώντας τα Μυστήρια αυτά, θα βλέπουμε όλο και καλλίτερα ότι ο Ιησούς, ο Σωτήρας μας και το παράδειγμά μας, θέλει να μας ενώσει μαζί Του, μεταδίδοντάς μας πρώτα κάτι από την παιδική Του και την κρυφή Του Ζωή, κι έπειτα κάποια ομοιότητα με τη μαρτυρική Του Ζωή, για να μας κάνει τελικά να συμμετάσχουμε αιωνίως στην ένδοξη Ζωή Του.