Περὶ τῆς Δ΄ Σταυροφορίας

Κυκλοφοροῦν πολλὰ ἄρθρα σχετικῶς μὲ τὴν Ἄλωση τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἀπὸ τοὺς Σταυροφόρους τῆς Δ΄ Σταυροφορίας, ποὺ παρουσιάζουν μονομερῶς κάποια ἱστορικὰ γεγονότα καὶ συμπεραίνουν ὅτι ἡ Βασιλεύουσα καταστράφηκε ὁριστικῶς τὸ 1204 κι ὅτι «οἱ Τοῦρκοι ποὺ ἦλθαν μετὰ βρῆκαν ἕτοιμα τὰ χωράφια νὰ τρυγήσουν». Μάλιστα, κάποιο ἀπὸ αὐτὰ τὰ ἄρθρα ἐξαίρει τὴν δῆθεν ἄψογη συμπεριφορὰ τῶν ὀρδῶν τῶν Σαρακηνῶν (ναί, τῶν Σαρακηνῶν!) ἔναντι τῆς «βαρβαρης» συμπεριφορᾶς τῶν Σταυροφόρων.

Βέβαια, στὴν πραγματικότητα, οὔτε οἱ Σαρακηνοὶ ἦσαν οἱ καλοὶ κατακτητὲς ὅπως κάποιοι προσπαθοῦν νὰ τοὺς παρουσιάσουν (ἀντιθέτως ἦσαν αἱμοδιψεῖς, ἀδίστακτοι καὶ μὲ φρικαλέα συμπεριφορὰ), οὔτε οἱ Τοῦρκοι ἦλθαν στὸ Βυζάντιο μετὰ τοὺς Φράγκους, ἀλλὰ ἤδη ἀπὸ τὴν Μάχη τοῦ Μαντζικέρτ (1071), ἐκμεταλλευόμενοι τὶς ἐμφύλιες συρράξεις τῶν Βυζαντινῶν, ὄχι μόνον εἰσῆλθαν στὴν Μικρὰ Ἀσία, ἀλλὰ ἔφθασαν νὰ καταλάβουν τὴν περιοχὴ τοῦ Βοσπόρου ἀπέναντι ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολη, καὶ περιορίστηκαν στὰ βάθη τῆς Ἀνατολίας μόνον μετὰ τὴν ἐπέμβαση τῆς Α΄ Σταυροφορίας τῶν "κακῶν" Φράγκων. Ἦταν ἡ πανωλεθρία τῶν βυζαντινῶν στρατευμάτων στὴν Μάχη τοῦ Μαντζικέρτ (μὲ ὅλους τοὺς ἀτιμωτικοὺς ὅρους ποὺ δέχθηκαν οἱ Βυζαντινοὶ), ὅπως καὶ ἡ ἐσωτερικὴ πολιτικὴ παράλυση τῆς Αὐτοκρατορίας ποὺ ἐπέτρεψε τὴ μόνιμη ἐγκατάσταση τῶν Σελτζούκων στὴν Μικρὰ Ἀσία, κι ὄχι οἱ Σταυροφόροι τοῦ 1204.

Οἱ Σταυροφόροι τοῦ 1204 δὲν ἦλθαν στὴν Βασιλεύουσα μόνοι τους, ἀλλὰ προσκεκλημένοι ἀπὸ τὸν κατοπινὸ Αὐτοκράτορα τοῦ Βυζαντίου, Ἀλέξιο Δ΄ Ἄγγελο, ὁ ὁποῖος τοὺς ζήτησε νὰ παρεκκλίνουν τῆς πορείας τους καὶ νὰ ἔλθουν στὴν Κωνσταντινούπολη γιὰ νὰ τὸν βοηθήσουν ν’ ἀνατρέψει τὸν θεῖο του ἀπὸ τὸν θρόνο (ποὺ προηγουμένως εἶχε ἐκθρονίσει τὸν ἀδελφό του καὶ πατέρα τοῦ Ἀλεξίου). Ἀρχικῶς, εἶχε συνεννοηθεῖ μὲ τὸν ἀρχικῶς ἐκλεγμένο ἀρχηγό τῆς Σταυροφορίας, Βονιφάτιο Μομφερρατικό, ἀλλὰ ἡ συμφωνία ἐκείνη σκόνταψε στὴν ἄρνηση τοῦ Πάπα τῆς Ρώμης ποὺ δὲν ἤθελε τὴν ἀνάμιξη τῶν Σταυροφόρων στὶς πολιτικὲς ἔριδες τοῦ Βυζαντίου, ὀραματιζόμενος τὴν εἰρήνη καὶ τὴν ἀποκατάσταση τῆς ἑνότητος τῆς Ἐκκλησίας. Ὅμως, ὁ τελικὸς ἀρχηγὸς τῆς Σταυροφορίας, ὁ δόγης Ἑρρῖκος Δάνδολος, ἐνέδωσε στὶς ὑποσχέσεις τοῦ Ἀλεξίου γιὰ ποταμοὺς χρυσοῦ, καί -παρὰ τὴν παπικὴ ἀπαγόρευση- πολιόρκησε καὶ κατέλαβε τὴν Κωνσταντινούπολη. Καὶ ἦταν ὁ ἴδιος ὁ Ἀλέξιος Δ΄ Ἄγγελος ὁ ἄνθρωπος ποὺ ἄδειασε τὰ ταμεῖα τοῦ κράτους καὶ διέταξε νὰ καταστραφοῦν εἰκόνες καὶ πολύτιμα ἀντικείμενα λατρείας, μόνο καὶ μόνο γιὰ νὰ πάρει τὸν χρυσὸ καὶ τὸν ἄργυρο ποὺ περιεῖχαν ὥστε νὰ μπορέσει ν’ ἀναρριχηθεῖ στὸν θρόνο. Ἡ δὲ πράξη ἐκείνη τῶν Σταυροφόρων, νὰ συμμαχήσουν μὲ τὸν Ἀλέξιο, νὰ εἰσέλθουν στὴν Κωνσταντινούπολη καὶ νὰ ἐπιδοθοῦν σὲ βιαιοπραγίες καὶ λεηλασίες, καταδικάστηκε μὲ μεγάλη αὐστηρότητα ἀπὸ τὸν Πάπα τῆς Ρώμης.

Ὅμως, γιατί οἱ Φράγκοι συμπεριφέρθηκαν τόσο βάναυσα; Πρὸς τί οἱ βιαιοπραγίες; Ἔχουμε μία τάση, ὡς λαός, νὰ τονίζουμε κάποια ἱστορικὰ γεγονότα καὶ νὰ ἀποσιωποῦμε κάποια ἄλλα κατ’ ἐπιλογήν. Καὶ στὴν προκειμένη περίπτωση, ἡ ἀπάντηση γιὰ τὴν συμπεριφορὰ τῶν Σταυροφόρων βρίσκεται σὲ ἕνα πολὺ σοβαρὸ ἱστορικὸ γεγονὸς ποὺ δὲν διδάσκεται στὰ Ἑλληνικὰ Σχολεῖα, καὶ εἶχε λάβει χώρα μόλις 22 χρόνια πρὶν τὴν Ἄλωση τῆς Βασιλευούσης ἀπὸ τοὺς Φράγκους, δηλαδὴ τὴν Σφαγὴ τῶν Λατίνων τῆς Κωνσταντινουπόλεως (1182 μ.Χ.)

Πολλοὶ «Λατίνοι» (Ρωμαιοκαθολικοὶ Δυτικοευρωπαῖοι) ἔμποροι ζοῦσαν μαζὶ μὲ τὶς οἰκογένειές τους στὴν Κωνσταντινούπολη, καὶ εἶχαν καταφέρει νὰ κυριαρχήσουν στὸ θαλάσσιο ἐμπόριο καὶ τὶς χρηματοοικονομικὲς δραστηριότητες τῆς πρωτευούσης. Ὅταν ὁ Ἀνδρόνικος Α΄ Κομνηνὸς εἰσῆλθε στὴν Πόλη (Ἀπρίλιος τοῦ 1182) καὶ βρῆκε ἕνα κῦμα πλατειᾶς λαϊκῆς ὑποστηρίξεως ἀλλὰ καὶ ἕνα κράτος μὲ ἄδεια ταμεῖα, χρησιμοποίησε ὡς ὅπλο διασφαλίσεως τῆς ἐξουσίας του τὸν ἐθνικισμό: Γιὰ ὅλα τὰ κακὰ τῆς Αὐτοκρατορίας ἔφταιγαν πλέον οἱ «Λατίνοι» ποὺ κυριαρχοῦσαν στὸ ἐμπόριο. Ἔτσι, μέσα σὲ λίγες μέρες (Μάϊος 1182) διετάχθη ἡ σφαγὴ ὄλων τῶν Ρωμαιοκαθολικῶν τῆς Κωνσταντινουπόλεως, τὴν ὁποία διέπραξε ἕνας θρησκευτικῶς φανατισμένος ὄχλος ὑποδαυλιζόμενος ἀπὸ μοναχοὺς κι ἄλλους κληρικούς.

Ἡ ἀπρόκλητη σφαγὴ τῶν Ρωμαιοκαθολικῶν ἦταν σχεδὸν ὁλοσχερής: Ἐκτὸς ἀπὸ τοὺς λίγους ἐκείνους ποὺ εἶχαν προβλέψει σωστὰ τὴν ἐξέλιξη τῶν πραγμάτων καὶ εἶχαν προλάβει νὰ διαφύγουν στὴν θάλασσα, ἐλάχιστοι γλίτωσαν. Ὁ μανιασμένος ὄχλος ἔσφαζε ἀδιακρίτως: Οὔτε οἱ γυναῖκες, οὔτε τὰ κὰν τὰ παιδιά, οὔτε οἱ Ρωμαιοκαθολικοὶ ἀσθενεῖς ποὺ βρίσκονταν στὰ νοσοκομεῖα γλίτωσαν. Σπίτια, Ἱεροὶ Ναοὶ καὶ φιλανθρωπικὰ ἱδρύματα Ρωμαιοκαθολικῶν λεηλατήθηκαν. Οἱ Λατίνοι κληρικοὶ κατεσφάγησαν μὲ ἀπίστευτη ἀγριότητα καὶ τὰ ἄψυχα κορμιά τους σκυλεύτηκαν, ὅπως ἐκεῖνο τοῦ παπικοῦ ἀπεσταλμένου, Καρδιναλίου Ἰωάννου, ὁ ὁποῖος ἀποκεφαλίστηκε καὶ ἐν συνεχείᾳ τὸ κεφάλι του δέθηκε στὴν οὐρὰ ἐνὸς σκύλου καὶ σύρθηκε ἔτσι στοὺς δρόμους τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Ἂν καὶ δὲν εἶναι γνωστὸς ὁ ἀκριβὴς ἀριθμὸς τῶν θυμάτων, τὸ μεγαλύτερο μέρος τῆς Ρωμαιοκαθολικῆς κοινότητος τῆς Πόλεως ποὺ τότε ἀριθμοῦσε πάνω ἀπὸ 60.000 ψυχὲς (κατὰ τοὺς ὑπολογισμοὺς τοῦ Εὐσταθίου Θεσσαλονίκης), ἐξοντώθηκε ἀπὸ τὸν Βυζαντινὸ στρατὸ καὶ τὸν ἐξαγριωμένο ὄχλο μὲ μπροστάρηδες τοὺς Μοναχούς. Ἡ Γενοβέζικη καὶ ἡ Πιζάνικη κοινότητα ἀποδεκατίστηκαν, καὶ οἱ περίπου 4.000 ἄνθρωποι ποὺ κατάφεραν νὰ ἐπιζήσουν, πουλήθηκαν ὡς σκλάβοι στοὺς Τούρκους (Ναί, στοὺς Τούρκους, τοὺς ὁποίους χρησιμοποίησαν ὡς μισθοφορικὸ στρατὸ πολλὲς φαρτίες τοῦ Βυζαντίου μετὰ τὴν Μάχη τοῦ Μαντζικέρτ, παρ' ὅλο ποὺ ἦταν εἰσβολεῖς).

Ἡ ἀπρόκλητη σφαγὴ τῶν Λατίνων συγκλόνισε τὴν Δυτικὴ Εὐρώπη, καὶ οἱ Σταυροφόροι, ποὺ κατέφθασαν ἔπειτα ἀπὸ 22 χρόνια στὴν Κωνσταντινούπολη, πῆραν ἐκδίκηση γι’ αὐτήν. Ἡ ἐκδίκηση δὲν εἶναι χριστιανικὴ συμπεριφορά, εἶναι ὅμως κατανοητή.