Τὸ εὐλογημένο ἁλάτι.

Κατὰ τὰ τελευταῖα χρόνια ἐμφανίζονται διάφορα ἄρθρα γραμμένα ἀπὸ Ὀρθοδόξους ἀδελφούς μας, δυστυχῶς πλήρη ἀνακριβειῶν ὅσον ἀφορᾶ τὴν Καθολικὴ Ἐκκλησία, ποὺ ὑποστηρίζουν οὔτε λίγο οὔτε πολύ, πώς «οἱ παπικοὶ (sic) προσθέτουν στὸν Ἁγιασμὸ ἁλάτι, γιὰ νὰ μὴ μουχλιάζει». Βέβαια, αὐτὰ τὰ γράφουν ἐπειδὴ κάπου τὸ διάβασαν καὶ ἔκριναν καλὸ νὰ τὸ ἀντιγράψουν, κι ὄχι ἐκ προσωπικῆς ἐμπειρίας - ἐφ' ὅσον στὸ μοντέρνο μετασυνοδικὸ Τυπικὸ ποὺ εἰσήγαγε τὸ Βατικανὸ κατὰ τὴ δεκαετία τοῦ 1970, ἡ εὐλογία τοῦ ἅλατος καὶ ἡ χρήση αὐτοῦ περιέπεσε σὲ ἀχρηστία. Ἐξαίρεση ἀποτελεῖ ἡ δική μας αὐτοκέφαλη Ἐκκλησία καὶ ὅλες οἱ παραδοσιοκρατικὲς ἱερατικὲς ἀδελφότητες ποὺ συνέχισαν νὰ χρησιμοποιοῦν τὸ ἀρχαῖο Τυπικὸ (π.χ. SSPX) καὶ ἐξακολουθοῦν νὰ εὐλογοῦν καὶ νὰ χρησιμοποιοῦν τὸ εὐλογημένο ἁλάτι.

Γιατί εὐλογοῦμε τὸ ἁλάτι;

Τὸ ἁλάτι στὸν ἀρχαῖο κόσμο ἦταν ἕνα πολύτιμο ἀγαθό. Τόσο πολύτιμο, ποὺ οἱ Ρωμαῖοι στρατιῶτες πληρώνονταν ἐν μέρει μὲ ποσότητες ἅλατος (ἀπὸ αὐτὴ τὴν πρακτικὴ προέρχεται καὶ ἡ ἀγγλικὴ λέξη «salary», ποὺ σημαίνει τὸν μισθὸ). Ἕνεκεν τῆς πολυτιμότητός του, ἡ προσφορὰ τοῦ ἅλατος εἶχε ἰδιαίτερη θέση στὶς νομικὲς θυσίες τοῦ ἀρχαίου Ἰσραήλ:

«Καὶ πᾶν δῶρον θυσίας ὑμῶν ἁλὶ ἁλισθήσεται· οὐ διαπαύσατε ἅλας διαθήκης Κυρίου ἀπὸ θυσιασμάτων ὑμῶν, ἐπὶ παντὸς δώρου ὑμῶν προσοίσετε Κυρίῳ τῷ Θεῷ ὑμῶν ἅλας» (Λευϊτ. 2:13).

«Καὶ προσοίσετε ἐναντίον Κυρίου, καὶ ἐπιῤῥίψουσιν οἱ ἱερεῖς ἐπ’ αὐτὰ ἅλα καὶ ἀνοίσουσιν αὐτὰ ὁλοκαυτώματα τῷ Κυρίῳ» (Ἰεζ. 43:24).

Ἔτσι, μοιρασμένο στὸ γεῦμα τῆς θυσίας, τὸ ἁλάτι ἔγινε σύμβολο τῆς ἀδελφικῆς φιλίας καὶ ὡς τέτοιο σύμβολο διατηρεῖται μέχρι τὶς μέρες μας στὶς ἐκφράσεις ὅπως, «φάγαμε ψωμὶ κι ἁλάτι». Ἔχοντας λοιπὸν τὴν ἰδιότητα τοῦ πολυτίμου ἀγαθοῦ, ποὺ ὄχι μόνον δίδει γεύση στὰ τρόφιμα, ἀλλὰ ἐπίσης τὰ συντηρεῖ ἀπὸ τὴ σήψη καὶ προσφέρεται ὡς θυσία στὸν Θεό, ἔγινε ἀπὸ τὸν Κύριό μας Ἰησοῦ Χριστὸ μιὰ ἀλληγορία τῶν πιστῶν Χριστιανῶν, μιὰ ἀλληγορία τῆς στρατευομένης Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία συντηρεῖ τὴν ἀνθρωπότητα προφυλάσσοντάς την ἀπὸ τὴ σήψη τῆς ἁμαρτίας, καὶ τὴν κάνει «νόστιμον», δηλαδὴ νὰ ἐπιθυμεῖ τὴν ἐπιστροφὴ καὶ τὴν καταφυγὴ στὸν Θεὸ καὶ Δημιουργό της:

«Ὑμεῖς ἐστε τὸ ἅλας τῆς γῆς· ἐὰν δὲ τὸ ἅλας μωρανθῇ, ἐν τίνι ἁλισθήσεται; Εἰς οὐδὲν ἰσχύει ἔτι εἰ μὴ βληθῆναι ἔξω καὶ καταπατεῖσθαι ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων» (Ματθ. 5:13).

Τὸ ἁλάτι τὸ εὐλογοῦμε ἀκριβῶς γιὰ τὸν ἴδιο λόγο ποὺ εὐλογοῦμε καὶ τὸ ὕδωρ: Γιὰ νὰ εἶναι «ἐξωρκισμένον εἰς σωτηρίαν τῶν πιστευόντων», ὅπως ἀναφέρει ἡ σχετικὴ εὐχὴ τῆς εὐλογίας, «ἴαμα ψυχῆς τε καὶ σώματος», καὶ ὅπου ριφθεῖ ν’ ἀποτρέπει «πᾶσα φαντασία καὶ πονηρία, ἢ πανουργία ἀπάτης διαβολικῆς, πᾶν τε πνεῦμα ἀκάθαρτον».

Ἡ Ἐκκλησία ἤδη ἀπὸ τοὺς ἀποστολικοὺς χρόνους εὐλογεῖ καὶ χρησιμοποιεῖ τὸ εὐλογημένο ἁλάτι (τὴ χρῆση εὐλογημένου ἅλατος βεβαιώνει ὁ Ἱερὸς Αὐγουστῖνος στὶς Ἐξομολογήσεις του, ὅπως καὶ ὁ 5ος Κανὼν τῆς 3ης Συνόδου τῆς Καρθαγένης -3ος αἰ. μ.Χ.) κατὰ τοὺς ἐξορκισμοὺς ποὺ προηγοῦνται τοῦ Ἱεροῦ Βαπτίσματος, ὅπου ὁ ἱερέας τοποθετεῖ ὁλίγους κόκκους εὐλογημένου ἅλατος στὸ στόμα τοῦ βρέφους, λέγοντας: «Δέξαι τὸ ἅλας τῆς σοφίας· ἔστω σοι πρὸς ἐξιλασμόν, διὰ τὴν ζωὴν τὴν αἰώνιον. Ἀμήν» (πρβλ. Κολ. 4: 5-6, «Ἐν σοφίᾳ περιπατεῖτε πρὸς τοὺς ἔξω, τὸν καιρὸν ἐξαγοραζόμενοι. Ὁ λόγος ὑμῶν πάντοτε ἐν χάριτι, ἅλατι ἠρτυμένος, εἰδέναι πῶς δεῖ ὑμᾶς ἑνὶ ἑκάστῳ ἀποκρίνεσθαι»). Τὸ εὐλογημένο ἁλάτι χρησιμοποιεῖται ἐπίσης κατὰ τὰ ἐγκαίνια τῶν Ἱερῶν Ναῶν καὶ τὸν καθαγιασμὸ τῆς Ἁγίας Τραπέζης, ὅπως καὶ στὸ ὕδωρ τοῦ Ἁγιασμοῦ. Τέλος, τὸ εὐλογημένο ἁλάτι δύναται νὰ χρησιμοποιηθεῖ ὅπως ὁ Ἁγιασμός, εἴτε ραντιζόμενο εἴτε καταναλισκόμενο ἀπὸ τοὺς πιστούς.

Γιατί προσθέτουμε μερικοὺς κόκκους εὐλογημένου ἅλατος ἐντὸς τοῦ Ἁγιασμοῦ;

Στὸ ὕδωρ τοῦ Ἁγιασμοῦ προστίθενται ὁλίγοι κόκκοι εὐλογημένου ἅλατος, ὄχι ἀσφαλῶς γιὰ τὴ διατήρησή του ἐπὶ μακρότερο διάστημα, ἀλλὰ εἰς ἀνάμνησιν τοῦ θαύματος τοῦ Προφήτου Ἐλισαίου, τὸν ὁποῖον διέταξε ὁ Θεὸς νὰ ρίψει ἁλάτι στὸ μολυσμένο νερό. Ἡ προσθήκη ἅλατος στὸ ἤδη ὑφάλμυρο νερὸ προκειμένου νὰ γίνει πόσιμο, κάνει τὸ θαῦμα ἀκόμη πιὸ ἐντυπωσιακό, διότι κανονικὰ τὸ ἀναμενόμενο ἀποτέλεσμα ἦταν τὸ ἀντίθετο:

«Καὶ εἶπον οἱ ἄνδρες τῆς πόλεως πρὸς Ἐλισαιέ, ἰδοὺ ἡ κατοίκησις τῆς πόλεως ἀγαθή καθὼς ὁ Κύριος βλέπει καὶ τὰ ὕδατα πονηρὰ καὶ ἡ γῆ ἀτεκνουμένη. Καὶ εἶπεν Ἐλισαιέ· λάβετέ μοι ὑδρίσκην καινὴν καὶ θέτε ἐκεῖ ἅλα καὶ ἔλαβον πρὸς αὐτόν. Καὶ ἐξῆλθεν Ἐλισαιὲ εἰς τὴν διέξοδον τῶν ὑδάτων καὶ ἔῤῥιψεν ἐκεῖ ἅλα καὶ εἶπεν, τάδε λέγει Κύριος· ἴαμαι τὰ ὕδατα ταῦτα οὐκ ἔσται ἔτι ἐκεῖθεν θάνατος καὶ ἀτεκνουμένη. Καὶ ἰάθησαν τὰ ὕδατα ἕως τῆς ἡμέρας ταύτης κατὰ τὸ ῥῆμα Ἐλισαιὲ ὃ ἐλάλησεν» (Β΄Βασ. 2:19-22).